Addis Abeba

Zaterdag 26 maart 2016

Frank heeft Marjan vroeg van het vliegveld gehaald. Gert Oonk en Iris en ik gaan vandaag Addis Abeba verkennen en vliegen vanavond om 11.00 uur via Frankfurt naar Schiphol. We nemen de taxi naar Merkato, 1 vierkante km markt en het handelscentrum van Addis. Hier kijk je de ogen uit. Eerst een heerlijke cappuccino voor 8Birr (32cent). Dan door heel smalle steegjes naar de spicemarket. Overal is activiteit. Overal gebeurt wat.  Mensen sjouwen pakken op hun hoofd door de steegjes , duwen, roepen. We zijn gewaarschuwd voor zakkenrollers en we hebben alleen wat contant geld bij ons. Als 3 ‘farengis’ ben je direct gespot. Bij het zien van een camera roept de een ‘no photo’, de ander duikt weg en weer een ander draait zijn hoofd om. Het beste is om eerst een gesprekje aan te gaan, bijv. wat een mooie producten heb je en dan te vragen of je een foto mag maken. Meestal mag het dan. Geweldige indrukken.  Dan met de taxi naar de St. George’s Cathedral. We willen er in maar moeten eerst betalen. Een guard blijft met ons meelopen. Dan gaan we ieder een kant op. Wie moet de guard dan volgen?  Uiteindelijk betalen we toch om in het museum te mogen. Dan naar Piazza, de Italiaanse wijk. Valt ons tegen, een plein is helemaal afgebroken. Wel wat chiquere winkels. We lunchen in Ristorante Castelli, het beroemdste restaurant van Addis, al jaren gerund door dezelfde Italiaanse familie. Op de wanden foto’s van beroemdheden die hier gegeten hebben. Geweldige lunch en na vier weken een glas witte wijn. Vandaar nemen we een taxi naar de Entoto Hills, naar het topje op 2900 meter, waar een prachtig uitzicht moet zijn over heel Addis.  Tijdens de weg omhoog zien we talloze vrouwen enorme takkenbossen naar beneden dragen. Hoe kunnen die tengere beentjes het dragen? We bezoeken de kerk en het museum Entoto Maryam. Er ontstaat een enorme onweersbui en komen niet meer aan het paleis toe van Menelik. Hier is hij tot keizer gekroond in 1889. Het uitzicht kunnen we ook niet meer zien. Jammer. We rijden naar beneden in de stromende regen. Allerlei takkenbossen passerend. In de stad gekomen is het droog en we besluiten met de taxi te gaan naar Washa Michael Church, een rotskerk, eigenlijk vlakbij ons guesthouse. De weg omhoog wordt onverhard en uiteindelijk zo slecht dat we besluiten verder te lopen. De taxi draait en wacht. Er komen helemaal geen toeristen. Niemand weet waar het is. Maar in de Bradt guide staat het perfect omschreven. Jongetjes wijzen ons de weg voor een paar Birr. Na betaling van 400Birr, voor de camera 200, doet een gids een golfplaten omheining open en jawel, daar in de diepte ligt de rotskerk. Het dak is door de Italianen in de oorlog gebombardeerd, dus je kunt er zo inkijken. Stamt uit de 4^e eeuw, veel ouder dan de rotskerken in noord Ethiopië, die veel later naar dit voorbeeld zijn gebouwd. Onderweg zien we veel hardlopers trainen. In ons guesthouse logeert een hele Amerikaanse ploeg hardlopers. De Entoto Hills zijn populair voor hoogtestages. We dineren nog met Frank en Marjan en zijn op tijd terug op het vliegveld voor een soepele terugvlucht. Prachtige ervaringen allemaal, maar ook wel weer zin om naar huis te gaan.

Beter Bed

dat zijn pas poppen

kruiden

Ristorante Castelli

op weg naar Entoto Hills

gebukt onder zware last

Washa Mikael Church (rotskerk)

EINDE  BLOG

Stuift over de weg

Vrijdag 25 maart 2016

De dag van vertrek. Bij het ontbijt schudden we de Amerikanen de hand. Dr. Jim Guzak, de Amerikaanse oogarts, bedankt ons ook nog. Afscheid nemen van de zusters. You come back zeggen ze. Seigni, de zoon van Paulus, brengt ons weer. We vertrekken om half tien, want Seigni wil voor donker terug zijn. Wat een slechte weg. Hij rijdt hard. Hij stuift over de weg letterlijk. Af en toe stuiteren we met hoofd tegen het dak. De dakladder gaat klapperen, Seigni breekt hem af en legt hem in de auto. Ruim drie uur hobbelen, maar wel prachtig landschap. Om 1 uur zijn we in Gambela. Veel te vroeg.  Wat is het hier heet. Er hangt geen thermometer op het vliegveld. Een beambte zegt desgevraagd dat het inde low forties is. Zo voelt het ook . Het zweet gutst ons van het hoofd. En we moeten wachten tot 5 uur. We realiseren ons dat het in Dembi Dolo wel een heel lekker klimaat is. Addis voelt fris. Ik schat zo’n 20*.We worden gehaald door het guesthouse met een oude Toyota Corolla. Veel te klein, maar het lukt de bagage mee te nemen. 4 koffers op het dak, bijeengebonden met een touwtje.  Niet te hard remmen en voorzichtig over de rotonde zeggen we. Frank heeft een afspraak gemaakt met Negarsa, het hoofd van de NCS, de Nekemte Catholic Secretary op het gebied van gezondheid. We bespreken met hem de mogelijkheid om in Dembi Dolo een Dental Therapist of een Health Officer te krijgen. We denken aan Ephrahim. Het lijkt een mogelijkheid te zijn. Alleen wij moeten toestemming te hebben van Rotary Doctors Nederland. We nemen een douche. Alles is rood van het stof. Het komt je neus uit. En wat een rood komt er uit de oren. In het guesthouse wordt een
overheerlijke spaghetti geserveerd.

koffers op het dak

afscheid nemen van de zusters, links Paulus met zoontje

maraboes onderweg op vuilnisbelt

Farewell party

Donderdag 24 maart 2016

koffie ceremonie

Veel dikke mensen heb ik niet gezien. Over het algemeen zijn de Ethiopiërs lang en slank. Ik vind ze mooier dan de Kenianen met hun bollere koppen. Best wel mooie vrouwen zijn er bij. Vaak een smaller naar onder uitlopend gezicht en een smallere onderkaak hebben ze. Ze hebben ook veel meer haar. In Kenia is bijna iedere man kaal geschoren en hebben de vrouwen een pruik. Hier niet, hoewel sommige vrouwen extensions hebben (aldus Iris). Als ik een  kies in de onderkaak trek pak ik de onderkaak beet met mijn linker duim en wijsvinger. Dan denk ik wel eens, wat een dunne kaak, ben bang dat die breekt. Maar dat gebeurt niet, het bot is hier zo hard en de kiezen staan zo vast. Vanmorgen nog werken. Dan eindoverleg met Sr. Alganesh. We gaan ons best doen bij Rotary Doctors Nederland om uiteindelijk voor hier een dental therapist opgeleid te krijgen. We hebben een persoon in gedachten. Die hebben we gepolst en hij voelt er veel voor. Dan zouden we na 3 a 4 jaar dit project kunnen afronden. En dan kan Danka Clinic tandheelkunde aan hun disciplines toevoegen. Vanmiddag moeten we alle tandheelkundige zaken sorteren, pakken, labelen en opbergen in de store. Een hele klus. Om 4 uur is de farewell en koffie ceremonie. Bessatu heeft een prachtige jurk aan en zit temidden van de bloemen. Voordat Bessatu de koffie inschenkt gaat ze met een pannetje gebrande bonen rond en wuift iedereen de lekkere geur toe. Allemaal zijn ze present. Iris en Frank hebben voor ieder een envelop met een fooi gemaakt als dank. Sr.Alganesh spreekt ons toe  en heeft voor ons 4-en een pakje. Daarin een Ethiopische sjaal en een kilo gebrande koffie. We drinken koffie met de gebruikelijke gepofte maïs, kleine vierkante blokjes van zanddeeg en de geroosterde graankorrels. Veel dankbare woorden en ze hopen dat we terugkomen. We kunnen alleen niets toezeggen. Om 6 uur nog even naar het dorp om de bestelde koffie te halen. We hadden de prijs afgesproken. Maar ik moet meer betalen. 25Birr voor de houtskool en 10 Birr voor het meisje dat de koffie brandt. Belachelijk natuurlijk Er komen steeds meer mensen om heen staan en gaan zich er mee bemoeien. Ik overweeg om weg te lopen. Aan de andere kant denk ik de koffie is ipv 45Biir de kilo nu 50Birr,m dat is 2 Euro ipv 1,80Euro. Omdat het ook voor Gert Oonk is denk ik toe maar. Avondeten is weer gezellig met de Amerikanen. Dan koffers pakken. De mijne ruikt helemaal naar koffie.

Bessatu gaat roind met pannetje koffie

Sr. Alganesh spreekt ons toe

 

Chantage

Woensdag 23 maart 2016

chantage brief in Oromo



met 2 van de Amerikaanse Rotarians op de foto



ezel wacht voor de kliniek



Gert Oonk bestelt gebrande koffie

De Amerikanen van de eye-clinic hebben een dag vrij. Ze opereren elke dag van 8 tot 8. Ongelooflijk. De ‘runners’ bezoeken plaatsen in de omgeving. Ze gaan ook naar Sumaro Kindergarten. Frank mag van ons meegaan, want hij is er nog niet geweest. In gedachten zie ik de kinderen weer  ‘welcome, welcome’ zingen. Achteraf hoor ik dat de Amerikanen ook tranen in de ogen kregen. Er zijn 2 onderwijzers voor behandeling in de clinic. Via Yohannis spelen ze ons een brief toe waarin staat dat, als zij de health talk moeten doen in hun klas, zij gratis behandeling eisen. Dit is pure chantage natuurlijk. Ik zeg meteen dat doen we niet. Yohannis zegt ‘we take some and we give some’. Onderling bespreken we het en leggen het papier op het bureau van Sr. Alganesh. Iris en Frank gaan het vanavond bespreken met abba Girma, die de baas is over deze school. De kinderen behandelen we gratis, op onze kosten. De onderwijzers hebben een salaris en kunnen het betalen.  We krijgen vanmiddag geen kinderen uit hun klas. Met de koffie komen de Amerikaanse Rotarians op bezoek. Frank houdt een soort health talk, zoals normaal Almaz doet aan de hand van de flipover. We moeten nog wat kinderen behandelen van het kindertehuis van de zusters en Frank en Gert Oonk doen nog een zenuwbehandeling met beperkte middelen bij een jongetje, dat 4 snijtanden heeft gebroken door een ongeval. En de dag is alweer om. We nemen een Bajaj om voor half zes bij de bank te zijn. We moeten geld pinnen voor het verblijf hier, voor de salarissen voor extra mensen voor ons zoals de vertalers, en voor de nodige fooien. Dan drinken we nog een laatste keer een macchiato bij cafe Sana. Hier zit ’s middags een dame koffie te branden. We besluiten hier gebrande koffie te bestellen, want op de markt koop je alleen ongebrande en ongepelde koffie. Gert Oonk bestelt 5 kg en ik 2 kilo. Morgen ophalen. Wat kost nou een kilo gebrande koffie? 50Birr, nog geen 2 Euro. De Amerikanen zijn niet meer zo luidruchtig als de eerste dag en we praten gezellig met ze tijdens het eten. Morgen de laatste werkdag.

Balonnen

iedereen moet langs de cardroom



blij met een ballon



na behandeling



zojuist verdoving gehad

Dinsdag 22 maart 2016

Nog steeds geen stroom. En de omvormer van 12V naar 220V in het kantoortje doet het niet. We geven de Amerikanen de schuld. We verdenken ze ervan alles massaal op te laden zodat de omvormer het begeeft. Mijn scheerapparaat is leeg, telefoon en laptop kunnen niet opgeladen. Balen. Het werk liep lekker door en Ephrahim had de te behandelen kinderen van de kleuterschool gehaald. Die behandelen we tussen de volwassenen door. De kinderen waren erg flink, niemand geeft een kik. Mocht een kindje huilen dan laten we hem niet meteen terug de gang opgaan, want dat beïnvloedt de anderen. We blazen handschoenen als ballonnen op als beloning. In de loop van de middag komt een vader met veel stampij binnen. Toevallig had ik een dochtertje behandeld. Een melkkies getrokken waar een fistel aan zat. En 2 melkkiezen gesliced. Een lange tirade tegen Sr. Bisrat en lady Elmaz. Ik stond erbij. Ga vast tekeningetjes maken wat ik gedaan heb. Laat het hem zien. En zegt blij te zijn dat het gedaan is. Hij is het er niet mee eens dat we zijn kind zo van school gehaald hebben zonder hem te informeren. Hij heeft wel gelijk. Communicatie is het probleem. Eerder hadden we kinderen verteld een ouder mee te nemen. Dat werkte niet. We misten 10 kinderen en hadden weinig te doen. Nu hebben we het een leerkracht in de klas laten afkondigen ruim van te voren dat we vanmiddag de kinderen gaan behandelen. Gebitscontroles zijn al op school gedaan. Als er geen ouder was hebben we toch behandeld. Met als gevolg een boze vader. Aan het eind van de middag behandelen we nog de gepensioneerde nurse. His filling fell off. Centrale snijtand netjes opgebouwd. We hebben ons kunnen redden met de kapotte generator, die steeds bijgevuld wordt. Paulus repareert de omvormer en we kunnen onze apparaten weer opladen. Ineens is er ’s avonds stroom. Zal wel druk zijn op het net. Snel 3 verhalen op het blog. Gelukt. De dag is weer omgevlogen

Generator II

Maandag 21 maart 2016

onderweg

onderweg

De Amerikanen zijn ons voor met ontbijten. Ze bezetten ruim de 2 tafels. We wachten onze beurt af. Zij ruimen niets af en lopen zo weg. Ik zeg een beetje gemeen dat we onze eigen rommel opruimen. Later bedankt Sr. Bisrat me voor mijn opmerking. We hebben voor het ontbijt een nieuw plan bedacht voor de generator. De oude van de eye-clinic is doorgebrand en niet te repareren. Als zij nou de onze houden dan proberen we de lichtere van Paulus te lenen. We sluiten de compressor niet aan, alleen de tandsteen apparaten, die ieder maar 50 Watt gebruiken. Zijn we allemaal gered. De zusters vinden dit een goed plan. De stroom valt ’s morgens al weer uit. Dan zijn ze bij de eye-clinic gered. Voor ons starten ze de oude Yanmar generator van de clinic. Er blijft een mannetje bij om er elke 5 minuten water bij te doen omdat de waterpomp lekt. We zijn om 17.00 uur teug. Alle 4 gaan we lezen voor het eten. Straks zijn de Amerikanen er weer en dan is het gedaan met de rust. Als we net klaar zijn met het diner  om 19.30 uur komen de Amerikanen. Ze bedanken ons voor de generator. We praten even met ze. Wat zij meemaken is toch wel veel heftiger dan onze dagelijkse abcessen en afgebroken kiezen met hier en daar een fistel in de mond of zelfs een wangfistel. Het is te erg voor woorden. Zij hebben een jongen op consult die van opzij door de oogkassen is geschoten. Kunnen ze niets aan opereren. Twee weken geleden kan de scholier Negassa vaker voor ons vertalen. Op zijn school is het onrustig. Disturbancies noemt hij dat. Een soort scholieren protest. Ze hebben een leraar geduwd of geslagen. De militairen grepen in. Er is weer geen stroom.  Kan mijn blog weer niet bijwerken. De solar is geweldig en ga weer met Gert Oonk lezen in de zitkamer.

binnentuin van het zusterhuis

lekker lezen voor het eten

Generator

Zondag 20 maart 2016

wachten op de operatie

boven het te behandelen oog een sticker

lunch met Frank, Gert O, Sr. Almaz, Gert K, Dr. Samuel

troebele lens eruit

Als de abba uitgeschreeuwd is en het koor zingt loop ik nog even naar de overkant, naar de kerk. De dames zingen fanatiek uit volle borst ritmisch en klappend. Als we daarna naar de eye-clinic willen gaan, want ze starten vandaag met opereren, horen we dat hun generator is uitgevallen. Er is het hele dorp voor de derde dag geen stroom. We overleggen en besluiten dat de eye-clinic onze net nieuwe mag lenen voor vandaag. Paulus wordt gebeld en we rijden met hem mee, halen onze generator op bij de Danka-clinic en brengen hem naar de andere kant van het dorp. Paulus inspecteert hun oude generator en komt tot de slotsom dan de spoel van de dynamo is doorgebrand. Alle oogheelkunde apparaten hebben stroom nodig. Het probleem is dat ze ook de airco in de OK hebben aangedaan. Je weet hoe dat gaat in Afrika. De stop van de generator slaat door. Dan doen ze in de plaats een ijzerdraad en de generator zelf brandt door. Einde generator. We zeggen dat ze de onze mogen gebruiken, maar de airco moet uitblijven. Ze zijn heel blij, want ze zijn 9 patiënten achter op schema. Wij met zijn vieren mogen om beurten meekijken bij een lensvervanging. Sloffen aan, muts op en mondkapje voor. Dr.Samuel, een Ethiopiër,  Is heel vriendelijke en legt alles uit. Geweldig om live te zien. We willen het alle 4 meemaken en laten de lunch er voor schieten. Dan komen ze later uit Danka onze lunch brengen en we eten met Dr. Samuel en hebben een gezellig gesprek.. De eye-clinic is een gezamenlijk project van de Daughters of Charity met Rotary Club Nakusp. Dat is een grensoverschrijdende club van Canada British Columbia en Idaho Amerika. Bij hen komt Dr. Jim een oogarts met een 5-tal helpers vandaan. Dr. Samuel wordt voor een week ingehuurd. Dan kunnen ze 2x zoveel patiënten doen.  In het tuinhuis staan massa’s mensen te wachten en op de banken tegen de clinic zitten patienten met hesjes aan, hoofdmutsjes op en een sticker met nummer boven het te opereren oog. Na de lunch wandelen we terug naar Danka. Om 4 uur zijn we uitgenodigd bij de moeder van Negassa, de scholier die bijklust met vertalen en gidsen. Een heel behoorlijk huis is het  met een zitkamer, keuken achter een gordijn en 2 slaapkamers. Negassa’s moeder zit al klaar met de koffie op houtskool en bloemetjes. We krijgen een bord en er komt een hele maaltijd. Wij nog zeggen dat we alleen voor de koffie komen. Dat werd niet geaccepteerd. We eten matig want om 7 uur zijn we uitgenodigd bij lady Almaz thuis voor de maaltijd. Een lang stuk grond hebben ze en we lopen een rondje langs de pepers die liggen te drogen, langs de waakhond en de ezel. Koffiestruiken zien we en gekapte stuiken voor brandhout. Dan nog een foto van Negassa, zijn moeder en zus bij de voordeur. We lopen terug langs het zusterhuis. De stroom is terug na 3 dagen afwezigheid. Om 7 uur worden we ontvangen bij Almaz, Sr. Bisrat gaat mee. Ze woont in een 1-kamer huis met een gordijn waarachter ze slapen met z’n 3-en. Almaz, haar dochter van 17 en zoon van 19. Toch is de kamer gezellig ingericht met kranten als behang. Het is een huisje naast dat van haar moeder. Ze is gescheiden en kan zich eigenlijk geen huis veroorloven. Ze heeft ons al een paar keer om geld gevraagd voor een nieuw huis. Daar kunnen we niet aan beginnen. We zijn er voor de tandheelkunde zeggen we. Ze heeft heel lekker gekookt. Lekker gekruide kip. Echt honger hadden we niet. Blij is ze met de haan in de mand. Bij het weggaan begroeten we haar moeder. Daarna gaan zij pas eten. De stroom is er nog en ik kan gelukkig mijn blog weer versturen. Sinds een week krijg ik geen mail meer op mijn mobiel. Werkte altijd. Vanavond krijg ik ineens van afgelopen week alle mail binnen. Bij de anderen hetzelfde. Het lijkt wel of de mail geblokt wordt of gecensureerd. Alle Amerikanen zijn gekomen. We waren er al bang voor. Ze zijn druk aanwezig. Gert Oonk en ik lezen tot ’s avonds laat in de zitkamer.

koffie bij Negassa

diner bij lady Almaz (in rood)

Haan

Zaterdag 19 maart 2016

wat een drukte op de markt

meisje met kip op weg naar de markt

Iris koopt haan voor lady Almaz

mooie hoed

We moeten indikken, Er komen 4 mensen bij en morgen nog eens 6. Frank trekt bij Gert Oonk in en Iris en ik verhuizen ook naar de 'westveugel' in 1 kamer. Dan is de hele oostvleugel voor de nieuwe gasten. De zusters kruipen hier ook bij elkaar. Het voordeel van onze nieuwe vleugel is dat deze twee kamers een eigen badkamer hebben. Onze vorige kamers hadden een badkamer op de gang. We ontruimen onze kamers en dweilen ze. We kunnen vandaag geen trip maken. De Landcruiser is weg om de Ethiopische oogarts en 3 helpers te halen. We gaan ’s morgens naar de grote markt. Een hele sliert mensen en ezeltjes is er naar op weg. De ezels bepakt met 2 kistjes gevuld met tomaten, uien enz. Wat een markt en wat een mensen. Zo groot heb ik nog niet gezien. De mensen zitten in groepen. Zo is er een groep met aardappels, uien, tomaten, bonen, linzen, peper en koffie. Een aparte kledingmarkt en ga zo maar door. Vanmiddag zijn we uitgenodigd op de koffie bij de moeder van Negassa en vanavond op het diner bij lady Almaz. Op de terugweg van de markt kopen we een haan en 2 manden als cadeautje. Het jongetje vraagt 300 Birr. Veel te duur. We hebben natuurlijk geïnformeerd wat een kip mag kosten. Iris laat 150 Birr  ( €6) zien en ze steken gelijk over. We zetten onze haan bij de kippen in de store. Zitten we ’s middags lekker te lezen, hoor ik een enorm gekakel, zie ik de klusjesman met onze haan en een groot mes. Ik ren naar hem toe. Die haan is van ons zeg ik. Hij verstaat geen Engels, maar door mijn gebarentaal begrijpt hij wel dat er iets niet goed is. Ik zeg het ook tegen de kok. Die verstaat een enkel woord. Even later loopt de man met 2 kippen weg om ze te slachten. Ik was net op tijd. Morgen eten we kip. De Ethiopiers voor de eye-clinic zijn gearriveerd. Bij het avondeten begroeten we ze. Er is al 2 dagen geen stroom. We lezen ’s avonds in de zitkamer. Elke kamer heeft een lamp op zonne-energie, maar geen stopcontact. In het kantoortje is een omvormer naar 220 Volt en een stopcontact. Een aantal contactdozen worden hier op aan gesloten. Wij prikken hier onze laadsnoeren voor mobieltjes, labttops, i-pads en scheerapparaat in.

Alecu

Vrijdag 18 maart 2016

Vandaag gaan Gert Oonk en ik naar Alecu, waar we 2 weken eerder bij de zusters zijn geweest. We hebben toen gezegd dat we een plan zouden maken om daar, in the middle of nowhere, een dag te komen werken. Vorige week hebben de zusters al aangekondigd dat we komen. We zouden om half 8 weggaan, daar ontbijten, het is een heel stuk onverhard rijden. Alles van te voren gepakt, maar er kwam geen auto. De auto van de zusters daar was te druk. Het is daar ook zo afgelegen. Dan komt een abba van daar ons halen. We zijn er pas over 10-en. Gert Oonk gaat installeren terwijl Almaz en ik de talk doen voor de Gindergarten. In dit gehuchtje zijn toch 85 kleuters. Almaz laat weer het poetsen met een stick voordoen. Het is niet de bedoeling maar ik doe controle bij 5 kinderen en zie heel slechte gebitjes, veel verrotte melktandjes. Ik moet niet verder gaan, want dan moet je ze ook behandelen en daar hebben we de tijd niet voor. Dan vraag ik aan de leerkrachten wie er op dit moment pijn heeft. Er komen zo’n 5 kinderen naar voren, die ik check. We vragen ze vanmiddag te komen met een ouder. Er komt er eentje. Die zet het enorm op een krijsen, dat we vermoeden dat er helemaal niemand meer komt. Dan een lekkere lunch bij de zusters met o.a pizza, mangomoes toe en buna (koffie). We werken tot half 5, dan zijn er geen patiënten meer. We krijgen koffie met een soort flensjes erbij en scones. De zusters eten goed. Inmiddels is de sterilisatie afgekoeld. Dat doen we met de eerder uitgeprobeerde grote snelkookpan op een houtskoolvuur. De manometer moet 20 minuten in het groen staan. Hoe heet dat is op 1700 meter weet ik niet. Ik ren er naar toe, het vuur is te hoog opgestookt en likt langs de handvaten, die dreigen te smelten. De knoppen aan de onderkant zijn ook al gesmolten, maar die zijn niet zo belangrijk, Het is een heel georganiseer. De zusters zijn er heel blij mee en vragen wanneer we weer terug komen. We kunnen niets toezeggen, omdat we afhankelijk zijn van de RDN. Wij zouden willen voorstellen elk half jaar te komen totdat er een tandarts of dental therapist is in Dembi Dolo. Ephrahim helpt ons fijn, dit keer niet met tandsteen verwijderen maar met  instrumenten schoonmaken en steriliseren. Een vriendelijke goede kracht. Dan worden we teruggebracht, weer door de rivier, omhoog en dan een lang stuk met prachtig vergezicht op bergen. Het is hier prachtig. Dan komen we op een ruim aangelegde  asfaltweg omhoog naar Dembi Dolo. Overal wordt hier hard aan de weg gewerkt. Er wordt een inhaalslag gemaakt in het westen. In de clinic is weer bijna de hele dag geen stroom. Ik zag vanmorgen een patiënt die gisteren de hele dag op tandsteen verwijderen heef t gewacht. Ze proberen Iris te laten werken door bij de lekkende generator om de 10 minuten koelwater bij te vullen. ‘Onze’ generator uit Nekemte schijnt er aan te komen.

Almaz geeft les aan Kindergarten

voordoen met de stick

Bijkomen na het trekken

steriliseren met team en container

Zakkenvullers

Donderdag 17 maart 2016         

ingang clinic

10 dames scheppen de goot leeg



net getrokken, dan de health talk



zakkenvullers

Tot gisteravond 11 uur hebben de vrachtwagens gereden om gebroken steen, als onderlaag voor het asfalt, uit te rijden. Vanmorgen zien we het resultaat. De hele straat ligt vol. De ingang van het zusterhuis en van de clinic is vrijgehouden. Vandaag zie ik een dik jongetje van 5 jaar. Al zijn snijtanden zijn weggerot en er zitten fistels aan. Die moeten eruit. Je ziet hier helemaal geen dikke mensen of kinderen. Je ziet wel verschillende soorten bouw, maar over het algemeen is men hier heel slank. We vermoeden dat het met het dieet van het jongetje niet goed zit. Iris doet het preventie verhaal en Ephrahim vertaalt in het Oromo. Blijkt dat het jongetje alleen maar koekjes eet. De rest lust hij niet. Zijn moeder en zus zijn heel netjes gekleed. Hebben wat meer te besteden. En dan komt frisdrank, snoep en koek om de hoek. Vandaag is er werkelijk de hele dag geen stroom. De oude Yanmar generator is niet snel te maken. De waterpomp is lek. Het is een gesealde versie die niet te repareren is, moet in zijn geheel vervangen. Voordat dat uit Addis er is. Iris en Ephrahim kunnen de hele dag niet cleanen, dwz tandsteen verwijderen. Wel doet Iris wat ze kan met de hand. Er zijn slechts 2 botte handinstrumenten. Sommige mensen hebben de hele dag zitten wachten. En niemand klaagt. Zo heeft Iris bij een man en zijn vrouw met de hand dat keiharde tandsteen verwijderd en gepolijst met het batterijboortje van Frank. Eind van de dag stonden ze buiten naar elkaars tanden te kijken. Ik liep toevallig langs, beginnen ze me te bedanken. Zo dankbaar zijn deze mensen. Veel mensen zijn dankbaar trouwens. Tandsteen verwijderen noemt men washing. I need washing zeggen ze dan. Soms ook cleaning. En wij kunnen geen vullingen leggen of slicen. We balen best een beetje, het lijkt wel of de stroom steeds vaker uitvalt. Gert Oonk, Frank en ik besluiten zelf een generator te kopen. We zien wel of RDN of onze clubs willen bijdragen. Wie kan ons beter adviseren dan Paulus, de garagehouder aan de overkant. Ik vraag of hij mee wil gaan naar het centrum. Er zijn 2 adressen waar ze te koop zijn, maar Paulus vindt ze te licht. De compressor vraagt 1,5kW. Volgens hem moeten we dan een generator van 3kW hebben. Vandaag lukt het niet. Blijkt dat Paulus een reserve generator heeft van 1,6kW. We sluiten die aan, maar die trekt het niet. Paulus heeft gelijk dat die toch zwaarder moet zijn. Nekemte is een veel grotere plaats. Daar is Sr. Alganesh voor een congres. We vragen of zij er een kan meenemen. Ze komt zaterdag terug. Wel geven we een maximum prijs op. Je ziet in Ethiopië regelmatig iemand met een dikke hals, krop, door te weinig gejodeerd zout. Hun eten is niet als dat bij ons geprepareerd met zout of suiker. Zo zie je veel patiënten die bij de clinic zijn geweest met een kilo zout weggaan. Deze zakjes worden gevuld door een invalide dame mbv een oude weegschaal, Daarachter zit de koffiejuffrouw zakjes te vullen met herbal oil, kruidenolie. De kruiden droogt ze en stampt ze en voegt ze toe aan de olie. Dit wordt gebruikt door mensen met elefantiasis. Dat wordt veroorzaakt door op blote voeten te lopen, waar door allerlei beestjes onder de huid kruipen. Dat resulteert in olifantsbenen. In het dorp ziet we wel eens iemand bedelen met extreem dikke voeten. Frank en Gert Oonk zitten al koffie te drinken naast de twee dames. Zakkenvullers roep ik tegen ze. 

Regen

Woensdag 16 maart 2016

 Vanmorgen om 6 uur wakker door weer keiharde regen. Iedereen is bezig zoveel mogelijk water op te vangen. Zo ook onze guard die de gestapelde tanks met een tuinslang laat leeglopen naar een lager gelegen opslagtank. De tanks aan onze kant waren bijna leeg. We moesten al zuinig douchen, het water opvangen om daarmee de toilet door te spoelen. De zusters zijn heel blij met het water want zaterdag komen er zo’n 10 Amerikanen voor de eye-clinic. Die logeren ook hier en dan moeten we allemaal een beetje inschikken. Door de regen is er meteen een blubberzooi op de weg. Mensen schrapen hun schoenen bij de ingang. Daar ligt al een aardig laagje modder. De rest wordt de clinic ingelopen. Uit voorzorg zijn hier al houtsnippers gestrooid, die later gemakkelijk op te vegen zijn. Een stuk frisser is het vanmorgen. Ik heb zelfs onder mijn polo een hemd aangetrokken. Mensen hebben jacks aan, capuchons op. Zij vinden het koud. Ik zag iemand met moonboots. Frank gaat eerst met de gisteren gemaakte plaatjes van de fistels op pad naar de diverse instanties om te laten zien dat er bij een huidfistel op de wang niet gesneden moet worden, maar dat de oorzaak in de mond gezocht moet worden. Gelukkig zijn er ’s morgens vroeg al kinderen van de gecontroleerde school met een ouder. Dan kunnen we direct aan de slag. Er zijn maar weinig volwassen patiënten. Zal door de blubberige weg komen. Vanmiddag duiken Gert Oonk en ik in de Aseptico. Dat is een draagbare  tandheelkundige unit verpakt in een koffer met uitschuifbaar handvat. Er zit een compressor in, een zuigmotor. Erop aangesloten is een snelloop en langzaamloop motor en een lucht/water spuit. Deze unit ziet er veelbelovend uit. Is nieuw gekocht voor Nekemte 2 jaar geleden, heeft echter nooit gewerkt. Koelwater voor de boren werkt niet. De zuigmotor is heel zwak, je kunt er niets mee afzuigen. Dus bij boren en tandsteen verwijderen moet de patiënt om de haverklap overeind om te spugen in een bakje. Tufi. Vooral voor Iris is dat lastig, omdat zij veel tandsteen moet verwijderen. Velen zeggen het is maar Afrika, maar soms baal je er een beetje van. Na een middag sleutelen krijgen we de Aseptico niet aan de praat. Misschien dat we hem als bagage meenemen naar huis. Op de 2 kleine Chinese unitjes die wel werken passen twee luchtmotoren die niet draaien. Gaan we morgen uit elkaar halen, de turbines zitten vast. Er zijn veel botte hevels en stompe elevatoren waar je niets aan hebt. Gert Oonk heeft 4 Ustamed elevatoren mee genomen, die zo dun en scherp zijn zoals het hoort. Daar krijg je alle afgebroken kiezen mee uit. Heeft Iris net een patiënt geïnstalleerd als de stroom er weer is, valt die weer uit.  De generator is stuk, dus compressor en tandsteenapparaat werken niet. Na het werken wandelen nog even naar het centrum. Naar Cafe Sana. Een lekkere macchiato halen. Drie vrijwilliger werkers nemen we mee. Met de Bajaj weer op tijd terug, want een  father en een brother  van de Brothers of Charity, een Belgische organisatie oorspronkelijk uit Gent, komen eten. In hun huizen spreken ze Vlaams, Frans en Engels. We hebben een gezellig gesprek aan tafel. Deze father gaat volgende maand voor een jaar naar Italië en gaat Italiaans leren. Abba Girma spreekt ook Italiaans.

alle tonnen vol regenwater

Cafe Sana, Gert O, Negassa, Frank, Ifrahim, Almaz, Gert K, Iris neemt de foto

een plaatje

ook een plaatje

Fistel

Dinsdag 15 maart 2016

vrouw met fistel

’s Morgens is het een stuk frisser na die buien ’s nachts. De 2 guards lopen tijdens de wacht met een ijsmuts en balaclava op. Overal in het dorp wordt aan de weg gewerkt. De weg is breder gemaakt en aan beide kanten zijn goten gemetseld. Alle hekwerken van aanwonenden zijn gewoon aan de kant geschoven. Ook het zusterhuis had een prachtig stalen hek. Recht tegenover de clinic wordt de goot schoongemaakt. 10 vrouwen staan erin om de goot leeg te scheppen. 3 mannen staan er als opzichter bij te kijken. Overal is grond ingegooid omdat iedereen zijn ingang kwijt is. Dan wordt de goot van een cementen bodem voorzien. Later worden over de goot betonnen balken gelegd en wordt de weg geasfalteerd. Alle trucks, shovels en scrapers zijn van Chinese makelij. Een patiënt van Frank heeft een zwelling en een fistel buiten op de wang. In de mond een afgebroken kies. Navraag leert dat de pharmacist uit het dorp hier aan het werk is geweest en heeft gesneden in de wang om pus te ontlasten. En antibiotica gegeven. De patiënt houdt hier een blijvend litteken aan over. De afgebroken kies is er niet uitgehaald. Frank is er ontsteld over en roept alle medische medewerkers bijeen bij de patiënt om het te bespreken. Zij hebben niet het idee om bij een fistel op de wang in de mond te kijken en daar de oorzaak te zoeken. Dus wordt antibiotica gegeven en het mes er in gezet. Terwijl een kies de oorzaak is en die moet er dan ook uit. Na de middag komen er gelukkig een paar kleuters, keurig aangekleed, met een ouder helemaal uit Samaro lopen. Behandelen gaat zonder problemen. Later zien we weer zo’n patiënt met een fistel. Frank zegt, maar ik denk niet dat hij het meent, ik ga de pharmacist ombrengen. We maken ’s avonds wel een A4 met 3 foto’s en tekst waarmee Frank langs het hospital en health centre wil gaan. Dan krijg ik een patiënt met een plat liggende verstandskies onder. Patiënt zegt dat hij bij de tandarts is geweest in het hospital en dat die hem er niet uit durfde te halen. Samen met Gert Oonk slijpen we de kroon van de tand met het heupboormachientje van Frank. Daarna kan de wortel naar voren. Patiënt is blij. Je kunt hier niet even verwijzen naar de kaakchirurg. Om half zeven komt er een vreemde kleur in de lucht en even later gaat het enorm regenen. Echt heel hard regenen. Sr . Bisrat schuift vaten onder de regenpijp. Die is snel vol. die  Ik zet er een 2^e vat op die ook snel vol is. We proberen de straal  om te buigen naar een vat ernaast. Hier zetten we ook een bovenop. Inmiddels zijn we drijfnat, maar alle vaten zijn gevuld. Sr. Bisrat is er blij mee. De zusters schijnen hier elke dag voor te bidden.

wegwerkzaamheden

Sr. Bisrat vangt water op

man met fistel